надія в порожнечі
Hoop in de leegte
Matvey, een elfjarige jongen uit Dnipro, Oekraïne, moest zijn stad abrupt verlaten. Familie spreekt hij alleen wanneer er geen bommen de verbinding verbreken. Nu speelt hij spelletjes voor de garagedeur van zijn Nederlandse gastgezin. Zijn dagen zijn gevuld met vragen en onbekende wegen. Elke stap die hij zet, is een wil om door te gaan. Laat hem je eraan herinneren dat zelfs in de donkerste tijden er altijd een lichtje brandt. Hij is hoop in de leegte.
Oksana en Myron
Briltil, Groningen
Op de vraag waarom Marlies Oekraïense vluchtelingen in huis nam, is haar antwoord simpel: “Ik heb ruimte genoeg.” In een oogwenk ontstond een buurtinitiatief, waarbij bedden werden gesjouwd en babyspullen verzameld.
Zes maanden lang woonden Oksana (34) en haar zoontje Myron (2) verderop in het Groningse dorp Niezijl. Ze vonden onderdak bij een gastgezin dat al een vrouw en een kindje huisvestte. Dit werd op een gegeven moment te klein. Marlies stelde haar huis open voor Oksana en Myron. Vanaf het eerste moment was de band tussen Marlies en Oksana goed. Ze benadrukt hoe bijzonder Oksana is. “Not all the people from Ukraine are the same, so I was lucky.”
Oksana en Myron komen uit Dnipro, een stad die ze noodgedwongen moesten verlaten. “I knew we went to Europe, but not exactly where,” vertelt Oksana. Elke dag belt ze met haar echtgenoot, Sascha, die als soldaat in Oekraïne achterbleef. “My husband usually stays in Kiev or another big city. He often goes near Russia, so that we can have a good phone connection.” De laatste keer dat ze elkaar zagen was in december 2023. Voor Myron, die zijn vader eerst alleen van een foto kende, wordt het beeld van hem steeds duidelijker. Toen zijn vader na het bezoek weer terug naar Oekraïne vertrok, bleef hij dan ook “papa, papa” zeggen.
In Oekraïne studeerde Oksana marketing, maar nu werkt ze als schoonmaakster in een hotel. Het werk is zwaar en de beloning gering, maar het biedt haar afleiding. “It is nice to be out of the house sometimes,” vertelt ze. Familieleden van Oksana zijn nog in Oekraïne. Ze vertelt dat ze daar altijd iets te doen hebben, omdat er altijd iets gebeurt. “Danger and fire,” benoemt ze. Oksana is wel eens terug geweest naar haar familie, maar Sascha dringt er altijd op aan vanwege veiligheid niet te blijven, ook al is het gemis groot.
Svitlana en Alisa
Woerden, Utrecht
Svitlana (40) en haar dochter Alisa (13) kwamen drie weken na het uitbreken van de oorlog in Oekraïne naar Nederland. Ze wonen nu in een oud kantoorpand, beschikbaar gesteld door de gemeente Woerden. Voorheen verbleven ze bij Wilma en Martin aan de rand van het dorp. “We hebben veel ruimte en kunnen ook financieel delen,” vertelt Wilma. Het geloof speelt een grote rol in dit gastgezin, dat leeft naar het voorbeeld van Jezus Christus: “Heb je naaste lief zoals jezelf.”
Voor Svitlana en haar dochter werd een hele zolder beschikbaar gesteld met twee aparte slaapkamers en een badkamer. Toen ze samen met Wilma in haar oude slaapkamer stonden, kwam het besef dat ze daar ruim een half jaar hebben gewoond. Sinds september 2022 wonen Svitlana en Alisa in het oude kantoorpand waar kamers zijn gemaakt als opvang voor Oekraïense vluchtelingen. Het is er klein, met twee eenpersoonsbedden, een tafel en een kast, niets vergeleken met de zolder van Wilma en Martin.
Svitlana heeft nu twee banen om zichzelf en Alisa te onderhouden; ze maakt auto’s schoon en werkt bij de Jumbo. In Oekraïne was ze huisvrouw met veel vrijheid. Haar echtgenoot is overleden aan het front, ze reisden drie dagen via Polen naar Oekraïne om hem te begraven. Ze missen hun familie, maar zelf bellen kunnen ze niet door de slechte verbinding. Dus is het afwachten wanneer er naar hun gebeld wordt. Voor hoe lang en wanneer weten ze niet. Wilma en Martin blijven een steun, ze zien elkaar nog steeds tijdens de feestdagen.
Marianna
Amsterdam
Marianna (21) uit Tarutyne woont nu bijna twee jaar bij Daya in Amsterdam. Sinds het vertrek van een ander Oekraïens meisje wonen ze nu nog met z’n tweeën. Marianna ziet haar toekomst somber tegemoet; haar stiefvader kan ieder moment vertrekken naar het front. Alleen vrouwen en kinderen mogen nog het land uit. Het omzeilen van de dienstplicht is lastig en kost veel geld. Kleine momenten vrolijken Marianna op. Ze heeft vrienden gemaakt in Amsterdam. Verlegen vertelt ze over haar gitaar en geeft toe dat ze af en toe liedjes schrijft. Haar lange nagels verhinderen haar nu om te spelen, maar ze pingelt wat aan de niet gestemde snaren. Marianna praat graag, maar de taalbarrière is een uitdaging. Ze probeert uit te leggen hoe ze in Nederland aankwam. In de chaos van het vluchtelingenkamp kreeg ze een telefoonnummer, dat haar uiteindelijk bij Daya bracht.
Marianna bewondert Nederland, vooral de fietspaden en ramen zonder gordijnen. Ze vraagt zich af of mensen hier de wereld anders waarnemen of gewoon mentaal gezond zijn. Marianna heeft een sterke band met Daya, “she feels like a part of my family,” vertelt ze. Ze eten maandelijks samen en ondanks het leeftijdsverschil kunnen ze goed overweg. Marianna werkt bij een salon, maar haar droom is om journalist te worden. Ook heeft ze interesse in fotografie.
Hoewel ze haar dromen helder voor zich ziet, zijn er veel zware dagen. “When my grandmother told me the first time about the second world war, I was amazed, I could’ve never thought that I would be in one.” Haar gedachten zijn voortdurend bij haar gezin in Oekraïne, waar haar moeder, broertje en stiefvader nog wonen.
Larissa, Anastasia en Matvey
Zwolle
Oma Larisa (58), moeder Anastasia (31), en zoon Matvey (11) wonen sinds oktober 2022 bij Jolanda en Peter. Vaak is het Oekraïense gezin voor de garagedeur te vinden wanneer het lekker weer is. Ze delen met z’n drieën een kamer in het huis van Jolanda en Peter. Larisa vindt het moeilijk om deze ruimte te delen met de camera en schaamt zich enigszins voor hun huidige leefomstandigheden. Het gezin gebruikt een vertalingsapp om duidelijk te kunnen vertellen, dit doen ze bijvoorbeeld ook bij de huisarts. “Er stond een lange rij voor de evacuatietrein in Dnipro. We stonden om zes uur ’s ochtends op en vertrokken om twaalf uur ’s nachts.” Na aankomst in Polen moesten ze snel doorreizen naar Berlijn en uiteindelijk wachtte een Nederlands gezin hun op bij het station van Zwolle. Na een poos moesten ze vertrekken en kwamen ze bij Jolanda en Peter terecht. Matvey ging fietsend naar school, wat behoorlijk wennen was. De Oekraïense school waar hij eerst naartoe ging, werd opgeheven omdat deze door vrijwilligers werd gerund. Nu gaat hij naar een Nederlandse school, waar hij lopend naartoe kan.
Eén keer per jaar gaan Larisa en Anastasia samen terug naar Oekraïne, maar Matvey blijft vanwege de veiligheid achter. In augustus 2023 is Anastasia voor het laatst teruggegaan naar haar vader en broer, ook heeft ze haar rijbewijs toen opgehaald. Haar vader en broer kunnen het land niet verlaten. Ze onderhouden contact door te bellen, maar de verbinding is slecht in Oekraïne. Wanneer er veel wordt geschoten, hapert de lijn. “Het was een hele schok om hier in Nederland te komen,” vertelt Anastasia lachend. Jolanda en Peter lachen haar toe. “Alles is anders in Nederland, een andere planeet. Mensen glimlachen veel, meer dan thuis.” Larisa heeft op achtenvijftigjarige leeftijd leren fietsen; ze nam lessen bij een instructeur en fietst nu op een driewieler.
Hoi! Ik ben Merel, ik studeer journalistiek aan de Hogeschool Utrecht. Mijn interesses liggen bij maatschappelijke kwesties en conflict. De bovenstaande gastgezinnen trokken mijn aandacht toen ik weet van ze kreeg. Ik besloot ze te benaderen en gauw had ik contact. Met mijn camera volgde ik voor een paar maanden de vier gastgezinnen. Deze ervaring leert mij dat positief ingesteld zijn je heel ver kan brengen. Wanneer er veel leegte en donkerte is in het leven is hoop een redmiddel. Hoe moedig deze mensen zijn om zowel te vluchten als op te vangen vind ik bewonderenswaardig. Zij zijn voor mij hoop in de leegte.